Tekstil Mühendislerinin Mekanı

Dokunmamış tekstiller, dokuma ve örme olmayan, özel kullanımlar için imal edilen ve kullanım süresine göre maliyeti çok düşük olan teknik tekstil ürünleridir. Sıvı çekici, sıvı itici, esnek, sağlam, yumuşak, gergin, yanmayı geciktirici, filtre edici, antibakteriyel özellikleri olabilir. Dokunmamış tekstillerde, ana hammadde elyaftır. Elyaf doğal veya sentetik olarak ikiye ayrılır. Kullanımda ise devamsız elyaf veya devamlı elyaf (filament) olarak kullanılabilir.

Dokunmamış yüzey; kesikli veya filament halde, doğal ya da yapay liflerden oluşturulmuş, kağıdı kapsam dışına alan, ipliğe dönüştürülmemiş ve bir çok bağlama tekniklerinin herhangi birisi ile bağlanmış kumaş olarak da tanımlanabilir.

Kağıt ile dokunmamış yüzey arasındaki farkı anlamak için malzemenin tanımlanması gerekir. Malzeme aşağıdaki özelliklere sahipse dokunmamış yüzey olarak tanımlanabilir. Bu tanım EDANA (European Disposables and dokunmamış yüzeys Association-Avrupa Tek Kullanımlık Ürünler ve Dokunmamış Yüzeyler Birliği) ve INDA (The Association of the dokunmamış yüzey Fabrics Industry- dokunmamış yüzey

Kumaş Endüstrisi Birliği) tarafından yapılmıştır.

a) Lifli miktar dokunun % 50’den fazlasını meydana getiriyorsa uzunluğun çapa oranı 300’den daha büyük olan lifler kullanılıyorsa bu kumaşlar dokunmamış yüzey olarak isimlendirilir (kimyasal olarak düzenlenmiş bitkisel lifler hariç).

b) Dokunun lifli miktarı toplam kütlenin % 30’undan daha fazlaysa ve aşağıdaki kriterlerden birini veya ikisini yerine getiriyorsa bu kumaşlar dokunmamış yüzey olarak isimlendirilir. Kullanılan lif özellikleri yukarıdaki “a” şıkkı ile aynıdır.

- Uzunluğun çapa oranı 60’den fazla ise

- Dokuma yoğunluğu 0,4 g/cl değerinden az ise

Dokuma ve örme gibi klasik kumaş üretim yöntemlerinin teknik gelişimi hala devam etmektedir. Ancak klasik metotlarda iplik üretimi, daha sonra kumaş olarak dokuma ve örme işlemleri çeşitli pahalı ve zaman alan işlemlerin yapılmasını gerektirmektedir. Bu yüzden verimliliği artırmak ve maliyeti azaltmak amacıyla birkaç tane klasik olmayan kumaş üretme metodu geliştirilmiştir. Bu kumaşlar, genel olarak dokunmamış yüzey olarak adlandırılmaktadır.

Dokunmamış yüzey terimi esas olarak; bir yapıştırma maddesi uygulanarak veya içerikte olan termoplastik elyafların yapıştırılmasıyla birlikte tutulan tekstil elyaflarından yapılan malzeme kategorisini tanımlamaktadır. Bu ürünler klasik iplik, dokuma veya örme makinelerinde işlem örmemiştir. Dokusuz yüzey kumaşların üretimi ilik hazırlığı, çözgü hazırlığı terbiye v.b. şamaları içermediğinden daha kısa sürmekte bu nedenle üretim maliyeti düşük olmaktadır.

dokunmamış yüzeylerin örme ve dokuma ürünlere göre bir avantajı, gevşek elyafları kumaşa dönüştürme işleminin yüksek hızıdır. Dokunmamış yüzeyler hem üretici hem de tüketiciye bir çok avantaj sunmaktadır. Zira bunlar genel olarak daha hızlı ve ucuz olarak üretilebilmekte ve kullanıldıktan sonra atılabilmektedir. Geçmiş yıllarda üretimi büyük oranda artmış olan dokunmamış yüzeylerin kullanım alanları sayısızdır: kullanımdan sonra atılan temizleme bezleri ve havlulardan daha dayanıklı ve yıkanabilen yatak çarşafları ve yastık kılıflarına, perdeler, giysilerin telaları, ayakkabı astarı, endüstriyel filtre ve tıbbi malzeme için kumaşlar, ayrıca daha yakın tarihlerde bluz, etek ve hatta dış giysi için kumaşlar.

ASTM (American Standarts for Testing Materials)’e göre dokunmamış yüzey yüzeyler doğal veya sentetik liflerin mekanik, kimyasal, ısı ve eritken yollarla veya bunların bir birleşik yoluyla birleştirilmesi sonucunda üretilen yapılar olarak tanımlanmaktadır. Başka bir deyişle, dokunmamış yüzey ürünler, ipliğe dönüştürülmemiş ve yukarıda belirtilen çeşitli yöntemlerle birbirine tutturulmuş doğal veya sentetik elyafların ya da sonsuz elyafların (flament) özel bir dokusu, yaprağı veya yüzeyidir. Bu tanımlamaya göre, iplikten imal edilen geleneksel tekstil malzemeleri dokunmamış yüzey ürünler kapsamına girmez. Boyutsal değişmezlikleri, katlanmaya dayanırlıkları, yüksek kopma ve yırtılma mukavemetleri dikkate alındığında kağıt ürünler de dokunmamış yüzey tanımının dışındadır. Bununla birlikte dokunmamış yüzey ürünler kağıda benzer ürünlerden çok tekstil yapılarına benzer bir ağ görünümündedir.

Konvansiyonel olarak üretilen kumaşlara oranlara çok daha ekonomik olmaları önemli bir avantajdır. Çünkü üretim hatlarındaki safhalar çok azdır. Kumaş formasyonunun basitliği ve üretim verimliliğinin çok yüksek olması pek çok endüstriyel alanda dokunmamış yüzeyleri avantajlı düzeye çıkarmaktadır. Fakat moda, dış giyim uygulamaları, güzel tuşe ve döküm, esneklik, mukavemet, v.s. özellikler istendiğinde dokusuz yüzeylerin dezavantajı ortaya çıkmaktadır. Bu özelliklerin geliştirilmesi yönünde pek çok araştırma yapılmaktadır. Lif ve hammadde seçimi maliyet, üretim kolaylıkları ve istenen son kullanım özelliklerine bağlıdır. Lifler dokusuz yüzeylerin ana bloklarıdır. Doğal ve yapay elyafların bir çoğu dokusuz yüzey üretiminde kullanılmaktadır.

Dokunmamış tekstiller, örme ve dokumadan farklı olarak tek kullanımlık ve uzun kullanımlık olmak üzere iki farklı amaç için üretilmektedir. Tek kullanımlık alanlar hijyen, ıslak mendiller, tıbbi/cerrahi, hava filtrasyonunda, tek kullanımlık giysi alanlarında kullanılırken, uzun kullanım tela, döşeme ve yatak, ayakkabı ve deri, kaplama/lamine, yer kaplamaları/halı tabanı, bina inşaatında, jeotekstillerde/inşaat mühendisliğinde, otomotivde, elektronik bileşenlerde ve tarımda kullanılmaktadır.

Dokunmamış Tekstillerin Kullanım Alanları:

Jeotekstil:

Asfalt, drenaj, baraj, havuz, akarsu bentleri, golf ve tenis kortları, suni çim, erozyon kontrol

Giyim:

Astar, elbise izolasyonu, ayakkabı ve çanta, eldiven

Sağlık:

Cerrahi maske, tek kullanımlık ameliyat elbiseleri, ayakkabı, elbise, ortopedik ped, steril paketleme, elektrom, bandaj, kan ve diyaliz makinelerinde

İnşaat:

Çatı kaplama, izolasyonu, boru izolasyon, tren yolu yatakları stabilizasyonu, kanal ve rezervuar iç koruması

Hijyen:

Çocuk bezi, kozmetik ürünler ve temizleyiciler

Endüstriyel ve Askeri

Filtre, askeri elb., kablo izolasyonu, laboratuar elb., zımpara ve parlatma malz., uyku tulumu, suni deri, muşamba

Ev - Mobilya:

Kaplama, yatak kaplama, duvar kaplama, mobilya arkaları, halı, Islak ve kuru temizlik, peçete, masa örtüsü, çay kahve poşeti, yatak örtüsü, klozet aksesuarları, pencere gölgelikleri


Ofis ve Okul:

Kitap kaplama, disk koruyucu, zarf, etiket, havlu, promosyon ürünleri

Ambalaj:

Medikal steril paketler, floppy disk paketleri

Tarım ve Bahçe:

Ürün üstlerini kapatma, çim koruma kök sarma, fidanlık kaplama

Otomotiv:

Zemin ve iç kaplama, hava ve yağ filtreleri, ses izolasyonu,döşeme, bagaj astarı, iç kapı paneli

Nonwoven endüstrisinde en fazla kullanılan elyaflar sırasıyla polipropilen, polyester

ve selülozik elyaflardır. Bu elyaflar nonwoven endüstrisinde kullanılan elyafların % 83’ünü

oluşturmaktadır. Bununla birlikte Avustralya’da nonwoven üretiminde yünün kullanıldığı bir

fabrika kurulmuştur. Küresel çapta düşünüldüğünde yünün dokunmamış tekstillerde kullanımı

az olmakla birlikte, bu yeni niş pazarlar araştırmada elyafın yenilikçi bir örneğidir.

Dokunmamış Tekstillerde Kullanılan Elyaf Türleri

Polipropilen %30, polyester%30, selüloz %23, pamuk %10, poliamid, poliakril, yün %7

EDANA sınıflandırmasına göre dokunmamış tekstillerin üretim teknolojileri üç gruba

ayrılmaktadır. Bu gruplar:



1.Kuru İşlemler (Drylaid)

a. Tarama (Carding)

b. Havalı serme (Airlaid)

c. Dikey Serme (Perpendicularlaid)

2.Sulu İşlemler (Wetlaid)

3. Polimer Eritilerek Dökmeli İşlemler (Spunlaid)

a. Sonsuz Elyaflı İşlemler (Spunbonded)

b. Eritilerek Püskürtmeli İşlemler (Meltbown)

c. Ani Doku Oluşturmalı İşlemler (Flash Spinning)

d. Elektrostatik Eritmeli İşlemler (Electrostatic Melt Spinning)



Dokunmamış tekstil (nonwoven) teknolojileri içerisinde Sonsuz Elyaflı İşlemlerin payı % 24’tür. Sonsuz elyaf teknolojisi reçine çıkarmadan dokunmamış kumaşa kadar olan süreçte entegre üretim yaptığından, birim maliyet diğer teknolojilere nazaran daha düşüktür. Toplam dünya pazarı yılda % 10 artarak 1,1 milyon ton olurken, polyester sonsuz elyaftaki büyüme polipropilenin iki katından daha fazla artış göstermiştir. Yine de polipropilen elyafı hala pazarda % 75 paya sahiptir. Geçmişte polipropilendeki güçlü büyümenin sebebi düşük hammadde fiyatlarıdır. Polipropilen günümüzde bebek bezleri için tercih edilmektedir.